Toiletvriendelijke Binnenstad: het hele verhaal
Uit onderzoek van de Maag Lever Darmstichting blijkt dat een derde van de mensen met buikklachten, incontinentieproblemen of andere gelijke aandoeningen, waarvan bekend is dat ze een toilet in de buurt nodig hebben, in isolement raken omdat ze bang zijn om de stad in te gaan. Als we dan rekening houden met het feit dat 10 tot 15% van de Nederlanders gevoelige darmen heeft (waarvan 8% prikkelbare darmsyndroom)1, dit staat los van mensen die incontinentieproblemen hebben, ziekte van crohn of mensen die gewoon eens naar het toilet toe moeten, dan is het essentieel dat we een binnenstad toiletvriendelijk maken. Weert Lokaal vindt namelijk dat elk individu volwaardig wordt geaccepteerd en dat de omgeving zo ingericht moet worden dat hij of zij volwaardig kan deelnemen aan de maatschappij.
In Nederland zijn er geen regels omtrent openbare toiletten. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Frankrijk waar gemeenten met minimaal 15.000 inwoners verplicht zijn om een openbaar toilet te hebben. Ook in Duitsland weten we de moderne en schone openbare toiletten te vinden bij wegrestaurants en in Schotland vind je zelfs in het buitgebied toiletten. Maar in Nederland schijnt er een soort taboe te heersen op dit onderwerp. En moeten organisaties als de Toiletalliantie en de Maag- Lever- Darmstichting gemeenten overtuigen om een openbaar toilet te realiseren. Het meest gegeven argument om geen openbaar toilet te realiseren is; ‘maar je kunt toch bij die en die ondernemer naar het toilet?’ Dus waarom zou je dan nog een toilet realiseren? (waarbij het toilet vaak onterecht geassocieerd wordt met een vieze plek).
Maar dat is juist het probleem. Niet alle winkels en horecagelegenheden zijn rolstoelvriendelijk, daarnaast zijn toiletbezoekers dan aan winkeltijden gebonden en is het maar de vraag of de hygiëne gewaarborgd kan worden als mensen steeds gebruik gaan maken van een toilet bij een ondernemer. Dat laatste werd ook bevestigd in gesprekken die we hebben gehad met ondernemers. Samen met Mieke van de Bewoners Organisatie Binnenstad ben ik de stad in gegaan om toiletstickers uit te delen bij ondernemers, maar vooral ook in gesprek te gaan met ondernemers over dit onderwerp. Uit die gesprekken kwam onder andere naar voren dat er veel mensen zijn die vragen of ze van het toilet gebruik mogen maken, wat tot situaties leidt waar mensen geweigerd worden omdat de ondernemer het als ‘overlast’ begint te zien. En het worden geweigerd-gedachte werkt averechts voor mensen met een maag- of darmaandoening om de stad in te gaan.
In september 2018 diende we als Weert Lokaal de eerste motie in ‘zichtbare opengestelde toiletten’. Met die motie wilden we inventariseren waar er toiletten zijn bij ondernemers die opengesteld kunnen worden aan publiek. Er is dan ook een verschil tussen een opengesteld toilet (een toilet bij een ondernemer) of een openbare toilet (toilet in openbare ruimte). Uit die inventarisatie kwam dus naar voren dat er een toilet te gebruiken is bij de Albert Heijn, McDonalds, Bibliocenter, Bakker Bart, de Hema.. en nog een aantal plekken. Maar de praktijkdoeners onder ons weten dat je een Albert Heijn alleen binnen loopt als je boodschappen doet, het bibliocenter aan tijden gebonden is, en dat het toilet van Bakker Bart alleen voor klanten te gebruiken is. En daar ligt een gevoelige grens, want in theorie zou je willen zeggen: ‘alle toiletten beschikbaar’, maar de ondernemer ervaart dan te veel ‘overlast’ van mensen die hun toiletten gebruiken en kan de hygiëne, en tegenwoordig het controleren van de coronapas, niet waarborgen. We moeten dus de vraag van toiletten verspreiden over meerdere toiletten die heel laagdrempelig toegankelijk zijn (dus niet via een ingangspoortje-, medewerker-, magazijnprincipe als bij de Albert Heijn).
Het taboe gevoel heerst om dat woordje ‘overlast’. Want elke keer als je ergens naar het toilet toe moet bij iemand anders, dan voelt het alsof je tot overlast bent bij die persoon of organisatie. Dat is natuurlijk grote onzin, maar omdat we geen toiletbeleid hebben in Nederland, mensen soms geweigerd worden of het simpele feit dat poep stinkt, maakt dit onderwerp zo een taboe waardoor mensen (en dus ook buikpatiënten) eerder hun poep ophouden, dan dat ze naar het toilet gaan. Dit kan vervolgens weer leiden tot ergere gezondheidsproblemen. Dus een fatsoenlijk openbaar toiletbeleid maakt een stad niet alleen gastvrij, maar werkt ook preventief tegen ergere gezondheidsklachten (zowel fysiek als mentaal). Als we daar bij stil staan, dan realiseren we ons – met de hoger wordende ziektekosten en vergrijzende populatie – dat het toiletbeleid eerder een must is, dan een luxe beleid.
De afgelopen drie jaar hebben we dat taboe ook proberen te doorbreken. John Cardinaal zette met de hulp van medewerkers van Pfizer zijn ‘Soos’ in paars daglicht en sprak open in een interview over zijn chronische aandoening. Niet veel later mocht ik mijn verhaal doen over prikkelbare darmsyndroom in de Limburger en ontving ik berichten van mensen hoe fijn ze het vonden dat we er zo open over spraken. Daarmee hebben dus al een slag gewonnen in de taboe wereld van poep en toiletpapier. Ook ben ik met Peter van Akkerveken (DUS Weert), Henk Heesakkers en Mart naar Roermond geweest om te ervaren hoe zij een openbaar rolstoelvriendelijk toilet ervaren. En zien we landelijke ontwikkelingen ontstaan om dit taboe te doorbreken. Lees bijvoorbeeld het artikel van het AD va 24 oktober over Naomi die op TikTok over poep praat en wekelijks meer dan 100 berichten ontvangt van mensen die hier onzeker over zijn:
Na een lang lobbytraject dienden we met de gehele gemeenteraad een motie in om een openbaar toilet op te nemen in de begroting van 2021. Dat wil zeggen, dat we dan met de begroting zouden debatteren of we financiële middelen vrij maken voor dit ‘nobele’ onderwerp (zoals PvDA en CDA het verwoordden). Echter, kwam de coronacrisis om de hoek kijken en hakte die crisis financiële onzekerheid in onze begroting. B&W koos er voor om vanuit die financieel onzekere context de ambitie van het openbare toilet niet uit te voeren. Het was dan ook tot 10 tellen om na de begrotingsbehandeling van B&W te moeten horen dat “de gemeenteraad de begroting vaststelt”, waarmee dus indirect verwezen werd naar het feit dat we een begroting vastgesteld hebben zonder openbare toilet.
Openbaar Toilet nog niet.. – Martijn Smolenaers (link)
In de periode tussen de begroting 2021 en 2022 heb ik met Tessa Geelen (wethouder CDA) en iemand van de ambtelijke ondersteuning, gezocht naar de structurele kosten van een openbaar toilet. De kosten komen uit op ongeveer 25.000 euro structureel per jaar (voor 10 jaar). Dat is dus peanuts op een begroting van de gemeente. En eigenlijk vraag ik me ook af waarom het vier jaar moet duren voordat we een openbaar toilet hebben. Maar, de raad, inwoners, ondernemers zijn na een lang lobbytraject er van overtuigd dat we een openbaar toilet nodig hebben in de binnenstad van Weert. En dat betekent dat we als gemeenteraad “opnieuw aan zet zijn”, zo luidde het advies van B&W, om met de begroting van 2022 een amendement in te dienen dat we geld vrij gaan maken voor een openbare toilet. We stellen voor om de begroting als volgt te wijzigen:
- Besluit voor een openbaar rolstoelvriendelijk en zelfreinigend toilet vanaf 2022 structureel 25.000 euro in de begroting op te nemen.
- De kosten daarvan ten laste te brengen van het begrotingsresultaat.
En daarmee dragen we het college op om in 2022 te onderzoeken waar in de binnenstad van Weert een openbaar toilet gerealiseerd kan worden en dit voor te leggen aan de gemeenteraad.
Het VN verdrag Handicap, maar ook de strategische visie van de gemeente Weert, wil inzetten op een inclusieve stad. Een stad waar elk individu volwaardig aan kan deelnemen. Dat betekent dat we ook een stad moeten zijn met een fatsoenlijk openbaar toiletbeleid. En om de vraag van het toilet-gebruik te verspreiden over de stad, zullen we meer moeten doen dan alleen “..je kunt toch bij die en die ondernemer naar het toilet?”. Nee, daar hoort een toegankelijk openbaar toilet bij. Dat is de eerste, grote stap voor een fatsoenlijk toiletbeleid in Weert. En ik hoop, dat we die stap met de begroting van 2022 eindelijk kunnen gaan maken.
1 PDS Prikkelbare Darm Syndroom – Maag Lever Darm Stichting (mlds.nl)
(afbeelding toilet Sanitronics)
